ఒకప్పుడు ఇజ్రాయెల్ పై తటస్థంగా ఉన్న భారతదేశం ఇప్పుడు మిత్రుడిగా ఎలా నిలిచింది..? మన మద్దతు పాలస్తీనా నుంచి Israel కు ఎలా మారింది.?

India-Israel relations: భారత దేశ చరిత్రలో అత్యంత క్లిష్టమైన పరిస్థితులను  కార్గిల్ యుద్ధ సమయంలో ఎదుర్కొంది.  మే 3, 1999న, జమ్మూ కాశ్మీర్‌లోని కార్గిల్-ద్రాస్ సెక్టార్‌లో పాకిస్తానీ దళాల చొరబాటు గురించి భారతదేశానికి తెలిసింది. మూడు వారాల తర్వాత, ఆపరేషన్ విజయ్ అనే కోడ్ పేరుతో మనదేశం ఎదురుదాడిని ప్రారంభించబడింది. అయితే, కాలం చెల్లిన సైనిక, సాంకేతిక పరికరాలు కలిగిన భారత రక్షణ దళాలకు వ్యూహాత్మక ప్రదేశాల్లోని బంకర్లలో దాక్కున్న పాకిస్తానీ సైనికులను గుర్తించడం.. వారిపై దాడి చేయడం  చాలా కష్టంగా మారింది.

సహాయం కోసం భారత్  అన్ని దేశాలకు పిలుపునిచ్చింది. అయితే 1998లో అణ్వాయుధ పరీక్షలు చేపట్టిన కారణంగా అమెరికా నేతృత్వంలోని దేశాలతో సాంకేతిక, ఆర్థిక, ఆయుధాలకు సంబంధించి  మన దేశం ఆంక్షలను ఎదుర్కొంటోంది. అంతటి క్లిష్ట సమయంలో కేవలం ఒక్క దేశం మాత్రమే భారత్‌కు బహిరంగంగా మద్దతుగా నిలిచింది.. అదే ఇజ్రాయెల్(Israel ).

ఇజ్రాయెల్, US మిత్రదేశంగా ఉన్నప్పటికీ, కార్గిల్ యుద్ధ సమయంలో మోర్టార్లు, మందుగుండు సామగ్రి అందించి భారతదేశానికి గొప్ప సహాయం చేసింది. భారత వైమానిక దళానికి దాని మిరాజ్ 2000H యుద్ధ విమానాల కోసం లేజర్-గైడెడ్ క్షిపణులను కూడా అందించింది. నికోలస్ బ్లారెల్ రాసిన’ది ఎవల్యూషన్ ఆఫ్ ఇండియాస్ ఇజ్రాయెల్ పాలసీ’ ప్రకారం.. ఇజ్రాయెల్ భారతదేశానికి రక్షణ పరికరాల రవాణాను ఆలస్యం చేయాలని US తోపాటు అంతర్జాతీయ సమాజం నుండి ఒత్తిడిని ఎదుర్కొంది. కానీ ఇజ్రాయెల్ అవేవీ పట్టించుకోకుండా ముందుకు వెళ్లి చాలా అవసరమైన ఆయుధాలను సమయానికి మనదేశానికి అందించింది.

అంతే కాదు, పాకిస్తాన్ సైన్యం వ్యూహాత్మక.. కీలక స్థావరాలను గుర్తించడానికి ఇజ్రాయెల్ తన సైనిక ఉపగ్రహాల ద్వారా ఛాయాచిత్రాలను కూడా అందించింది.

ఒకప్పుడు ఇజ్రాయెల్ ఉనికిని వ్యతిరేకించిన భారతదేశం .. కాలక్రమేణా మిత్రదేశంగా ఎలా మారింది? ఇరు దేశాలు తమ విరోధాలను ఎలా తొలగించుకున్నాయి.. జాతీయ ప్రయోజనాల దృష్ట్యా ఇజ్రాయెల్ మద్దతును ఎలా అంగీకరించింది?

1947లో గాంధీ, ఇజ్రాయెల్‌ పై నెహ్రూ వ్యతిరేకత

చరిత్రలోకి వెళితే.. ఆగస్ట్ 15, 1947న స్వాతంత్ర్యం పొందిన తరువాత, భారతదేశం అంతర్జాతీయ స్థాయిలో నడవాల్సిన మొదటి దౌత్యపరమైన అంశం పాలస్తీనా విభజన. మొదటి ప్రధానమంత్రి జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ ఆధ్వర్యంలోని భారతదేశం.. నవంబర్ 29, 1947న పాలస్తీనా విభజనపై ఐక్యరాజ్యసమితి జనరల్ అసెంబ్లీ తీర్మానానికి వ్యతిరేకంగా ఓటు వేసింది. నెహ్రూ అప్పటి వైఖరి.. నైతిక, భౌగోళిక రాజకీయ కారకాలపై ఆధారపడింది. నైతికత ప్రాతిపదికన, నెహ్రూ.. మహాత్మా గాంధీ పంథాను అనుసరించారు.

గాంధీ ప్రకారం, పాలస్తీనా అరబ్బులకు చెందినది. ఒక ముస్లిం ప్రాంతం.. అదే అర్థంలో ఇంగ్లాండ్ ఆంగ్లేయులకు లేదా ఫ్రాన్స్  ఫ్రెంచ్ వారికి చెందినదని, నవంబర్ 1938 లో హరిజన్‌లో తన వ్యాసంలో ప్రస్తావించారు. పైగా, నెహ్రూ, గాంధీ మతం ఆధారంగా విభజన వల్ల భారతదేశంలో  జరిగిన భయానక కల్లోలాలు, ఉద్యమాలను చూశారు. వారు మరింత రక్తపాతం జరగడానికి ఇష్టపడలేదు. విభజన జరగాలంటే అది పాలస్తీనా అరబ్బుల సమ్మతితో జరగాలని విశ్వసించారు.

భౌగోళిక రాజకీయ రంగంలో భారతదేశానికి విదేశీ మద్దతు అవసరమని నెహ్రూకు తెలుసు, ముఖ్యంగా ఇజ్రాయెల్ ఏర్పాటుకు వ్యతిరేకంగా ఉన్న అరబ్ దేశాల నుండి మద్దతు .. సాయం ఆశించారు. మరోవైపు ఇజ్రాయెల్ పుట్టుకకు ప్రభుత్వం మద్దతు ఇస్తే భారతదేశంలోని ముస్లిం జనాభాలో తిరుగుబాటు వస్తుందని భయపడ్డారు.

ఇజ్రాయెల్ చివరికి మే 14, 1948న ఉనికిలోకి వచ్చింది. కొంతకాలం తర్వాత, యూదు దేశాన్ని గుర్తించాలని అభ్యర్థిస్తూ భారతదేశంతో సహా దేశాలకు లేఖలు పంపింది. కానీ భారతదేశం మొదట అభ్యర్థనకు ప్రతిస్పందించనప్పటికీ, తరువాత సెప్టెంబర్ 17, 1950న అధికారికంగా ఇజ్రాయెల్‌ను గుర్తించింది.

అయితే ఇజ్రాయెల్ పక్కన అరబ్ పొరుగు దేశాలన్నీ యూదు రాజ్యంతో యుద్ధ విరమణపై సంతకం చేసిన తర్వాత ఇజ్రాయెల్‌కు భారతదేశం గుర్తింపునిచ్చింది. తుర్కీయే (అప్పటి టర్కీ) వంటి ముస్లిం దేశం కూడా 1949లో ఇజ్రాయెల్ రాజ్యాన్ని గుర్తించింది.

‘ఇండియాస్ ఇజ్రాయెల్ పాలసీ’ అనే తన పుస్తకంలో పిఆర్ కుమారస్వామి.. ఇజ్రాయెల్‌ను గుర్తించిన రెండు వారాలలోపే, ఇజ్రాయెల్‌ను గుర్తించడంలో జాప్యం చేయడానికి కారణం అరబ్ దేశాల మద్దతు కోల్పోకూడదనేనని నెహ్రూ అంగీకరించారని రాశారు. “మేము చాలా కాలం క్రితమే ఇజ్రాయెల్‌ ను గుర్తించాము.. ఎందుకంటే ఇజ్రాయెల్ ఒక వాస్తవం. కానీ అరబ్ దేశాల్లోని మా స్నేహితుల మనోభావాలను కించపరచకూడదనే మా కోరిక కారణంగా మేము మానుకున్నాము” అని నెహ్రూ చెప్పారు.

జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ ఇజ్రాయెల్‌తో మొదటి ఉత్తర ప్రత్యుత్తరాలు

జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ ఇజ్రాయెల్‌తో మొదటి ఉత్తర ప్రత్యుత్తరాలు 1962లో జరిగాయి. ఆ ఏడాది చైనాతో యుద్ధ సమయంలో ఇజ్రాయెల్ ప్రధాన మంత్రి డేవిడ్ బెన్-గురియన్‌కు లేఖ రాశారు. అరబ్ దేశాలతో భారతదేశ సంబంధాలను దెబ్బతీయకుండా ఉండేందుకు ఇజ్రాయెల్ జెండా లేకుండా రవాణా చేయాలనే షరతుతో నెహ్రూ ఆయుధాలు, మందుగుండు సామాగ్రి రూపంలో ఇజ్రాయెల్ నుండి సహాయం కోరాడు.

అయితే, బెన్-గురియన్, భారతదేశ క్లిష్టమైన విసత్కర పరిస్థితి పట్ల సానుభూతి వ్యక్తం చేశారు. కానీ ఈ పరిస్థితుల్లో సహాయం అందించడానికి ఆయన నిరాకరించారు.

1971లో పాకిస్థాన్‌తో జరిగిన యుద్ధంలో భారత్ మళ్లీ ఇజ్రాయెల్‌ను సంప్రదించాల్సి వచ్చింది. ఆ సమయంలో ఇస్లామాబాద్‌కు అమెరికా తన మద్దతును అందించింది. అయినప్పటికీ, సహాయం కోసం భారతదేశం చేసిన పిలుపుకు ఇజ్రాయెల్ సమాధానం ఇచ్చింది.

‘1971: ఎ గ్లోబల్ హిస్టరీ ఆఫ్ ది క్రియేషన్ ఆఫ్ బంగ్లాదేశ్’ అనే పుస్తకంలో, చరిత్రకారుడు శ్రీనాథ్ రాఘవన్ ఇజ్రాయెల్ స్వయంగా ఆయుధాల కొరతను ఎదుర్కొంటోందని, భారతదేశానికి నేరుగా ఆయుధాలను సరఫరా చేయలేకపోతోందని పేర్కొన్నాడు. కానీ ఇజ్రాయెల్ ప్రధాన మంత్రి గోల్డా మీర్ కేవలం ఒకే ఒక అభ్యర్థనతో ఇరాన్ కోసం ఉద్దేశించిన రవాణాను దేశానికి మళ్లించారు.

పాలస్తీనాకు ఇందిరా మద్దతు

1971లో ఇజ్రాయెల్ సహాయం చేసినప్పటికీ, ఇందిరా గాంధీ నాయకత్వంలో భారతదేశం పాలస్తీనా (palestine)వాదానికి గట్టి మద్దతుదారుగా కొనసాగింది. ఇందిరా గాంధీ ప్రభుత్వం పాలస్తీనియన్ల స్వయం నిర్ణయాధికారానికి స్థిరంగా మద్దతునిచ్చింది. ఇజ్రాయెల్ ఆక్రమణను ఖండించడమే కాకుండా రెండు-రాజ్యాల పరిష్కారం కోసం వాదించింది.

1974లో, యాసర్ అరాఫత్ నేతృత్వంలోని పాలస్తీనా లిబరేషన్ ఆర్గనైజేషన్ (PLO)ని పాలస్తీనా ప్రజల ఏకైక, చట్టబద్ధమైన ప్రతినిధిగా భారతదేశం అధికారికంగా గుర్తించింది. అరాఫత్ “నా సోదరి” అని పిలిచే ఇందిరా గాంధీతో లోతైన సంబంధాలను పంచుకున్నారు. ఆ తర్వాత పాలస్తీనా అథారిటీకి అధ్యక్షుడయ్యాడు.

ఇందిరా గాంధీ హయాంలో యాసర్ అరాఫత్ అనేక సార్లు భారతదేశాన్ని సందర్శించారు. 1975లో  న్యూ ఢిల్లీలో PLO కార్యాలయాన్ని తెరవడానికి భారతదేశం అనుమతించినందున, అతని పర్యటనలు రెండు ప్రభుత్వాల మధ్య రాజకీయ, దౌత్య సంబంధాలను (India-Israel relations) బలోపేతం చేయడంలో కీలక పాత్ర పోషించాయి. 1984లో ఇందిరా గాంధీ హత్యకు గురైన తర్వాత అరాఫత్ ఆమె అంత్యక్రియలకు వచ్చారు. కొన్ని కథనాల ప్రకారం, అతను ఇందిరా గాంధీ అంత్యక్రియల వద్ద “చిన్నపిల్లలా ఏడ్చాడు”.

గాజాలో భారత ప్రతినిధి కార్యాలయం

1988లో, PLO స్వాతంత్ర్యం ప్రకటించిన తర్వాత పాలస్తీనా రాజ్యాన్ని గుర్తించిన మొదటి దేశాలలో భారతదేశం ఒకటి. 1996లో, భారతదేశం గాజాలో తన ప్రతినిధి కార్యాలయాన్ని ప్రారంభించింది.. అది 2003లో రమల్లాకు (వెస్ట్ బ్యాంక్‌లో) మార్చబడింది.

ప్రచ్ఛన్న యుద్ధ కాలంలో భారతదేశం దౌత్య సంబంధాలు నాన్-అలైన్డ్ మూవ్‌మెంట్ (NAM)కి వైపు మళ్లాయి. అరబ్ ప్రపంచం.. సోవియట్ యూనియన్‌తో సన్నిహిత సంబంధాలను కొనసాగించింది. భారతదేశం “వలసవాద” (ఇజ్రాయెల్ వంటిది) లేదా వర్ణవివక్ష (దక్షిణాఫ్రికా) పాలనలకు మద్దతు ఇవ్వదని కూడా దీని అర్థం.

పాలస్తీనాకు భారతదేశం స్థిరమైన మద్దతు ఇస్తున్నప్పటికీ ఉన్నప్పటికీ, ఇజ్రాయెల్‌తో సంబంధాలు ఏ విధమైన మార్పు లేకుండా తటస్థంగా కొనసాగుతున్నాయి.

అయితే, రెండు సంఘటనలు భారతదేశ విధానాన్ని మార్చాయి. మొదటిది, సోవియట్ యూనియన్ పతనం.. ప్రచ్ఛన్నయుద్ధం ముగియడంతో, భారతదేశం
తన సోషలిస్ట్ గుర్తింపును తొలగించి.. దాని ఆర్థిక వ్యవస్థను సరళీకరించాలని చూసింది. దీని అర్థం.. తాజా పొత్తుల కోసం వెతకడం ప్రారంభించింది.  అలాగే ఇజ్రాయెల్ విషయలో అరబ్ ప్రపంచంలో శత్రుత్వం తగ్గింది. ఫలితంగా భారతదేశం ఇజ్రాయెల్ రాజ్యంతో అధికారిక సంబంధాలను ఏర్పరచుకోవాలని చూసింది.

రెండవది.. ఆగస్ట్ 1990లో కువైట్‌పై ఇరాక్ దాడి చేయడం వల్ల పాలస్తీనా సమస్య ఒంటరిగా మారింది. Md Muddassir Quamar, PR కుమారస్వామి, వారి పేపర్ ‘ది
కువైట్ క్రైసిస్ ఆఫ్ 1990-1991’ ప్రకారం.. యాసర్ అరాఫత్ నేతృత్వంలోని PLO.. అరబ్ ప్రపంచాన్ని దిగ్భ్రాంతికి గురిచేస్తూ కువైట్‌పై దాడి చేయడంలో ఇరాక్‌కు మద్దతు ఇచ్చిందని రాశారు. ఇజ్రాయెల్ ఆక్రమణ ముగింపులో ఉన్నందున, పాలస్తీనా కువైట్‌కు మద్దతు ఇస్తుందని భావించారు. అంతేకాకుండా, కువైట్ రాజకీయంగా మరియు ఆర్థికంగా పాలస్తీనా వాదానికి ప్రధాన మద్దతుదారులలో ఒకటి. కానీ దానికి వ్యతిరేకంగా పాలస్తీనా ఇరాక్ కు మద్దతిచ్చింది.

దీనితో  అప్పటి ప్రధాన మంత్రి పివి నరసింహారావు ఆధ్వర్యంలోని ప్రభుత్వం.. ఇజ్రాయెల్‌తో సంబంధాలను మెరుగుపరుచుకునేందుకు ప్రయత్నించింది. జనవరి 1992లో దౌత్య సంబంధాలను ఏర్పరచుకున్నాయి. ఇదే సమయంలో ఇజ్రాయెల్‌తో దౌత్య సంబంధాల గురించి పాలస్తీనా నాయకత్వాన్ని భారత్ కూడా ఒప్పించగలిగింది.

ఇజ్రాయెల్‌ (Israel )తో భారతదేశ సంబంధాలను అధికారికం చేసుకున్న అదే సమయంలో న్యూఢిల్లీకి వచ్చిన యాసర్ అరాఫత్.. “రాయబారుల మార్పిడి, గుర్తింపు (ఇజ్రాయెల్) సార్వభౌమాధికారం విషయంలో నేను జోక్యం చేసుకోలేను.” అని పేర్కొన్నారు.

భారతదేశంతో సంబంధాలను ఏర్పరచుకున్న తర్వాత, ఇజ్రాయెల్ భారత్ కు మరింత చేరువైంది. మే 1993లో, ఇజ్రాయెల్ విదేశాంగ మంత్రి షిమోన్ పెరెస్ భారతదేశాన్ని సందర్శించారు. కాశ్మీర్‌పై న్యూఢిల్లీ వైఖరికి మద్దతు ఇచ్చారు.

బలపడిన భారత్, Israel బంధాలు

కార్గిల్ యుద్ధం తర్వాత, అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి నేతృత్వంలోని బిజెపి ప్రభుత్వం 2000లో మొదటి ద్వైపాక్షిక పర్యటన కోసం అప్పటి విదేశాంగ మంత్రి జస్వంత్ సింగ్‌ను ఇజ్రాయెల్‌కు పంపింది. అప్పటి హోం మంత్రిగా ఉన్న LK అద్వానీ కూడా అదే సంవత్సరం ఇజ్రాయెల్‌ను సందర్శించారు.

కార్గిల్ యుద్ధం తర్వాత బలహీనంగా ఉన్న రక్షణ మౌలిక సదుపాయాలను ఆధునీకరించాల్సిన అవసరం ఉందని భారతదేశం గుర్తించింది. రక్షణ రంగంలో అధునాతన సాంకేతికతలో ముందున్న ఇజ్రాయెల్ సహాయం కోరింది. బరాక్-1 ఉపరితల-లి క్షిపణి వ్యవస్థ కోసం (Barak-1 surface-to-air missile system) 2000లో ఇజ్రాయెల్‌తో భారత్ తన మొదటి రక్షణ ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది.

బరాక్ క్షిపణి వ్యవస్థ ప్రధానంగా నౌకాదళ రక్షణ కోసం రూపొందించబడింది.  ఈ ఒప్పందంలో బరాక్ క్షిపణి వ్యవస్థ విక్రయం మాత్రమే కాకుండా సాంకేతిక పరిజ్ఞాన బదిలీ కూడా ఉంది. ఇది భారతదేశం దేశీయంగా క్షిపణులను ఉత్పత్తి చేయడానికి ఈ ఒప్పందం వీలు కలుగుతుంది. రక్షణ మాత్రమే కాదు, భారతదేశం.. ఇజ్రాయెల్ వ్యవసాయం, సాంకేతికత.. R&D వంటి ఇతర రంగాలలో సహకరించాయి.

2003లో ఏరియల్ షారోన్ భారతదేశాన్ని సందర్శించిన మొదటి ఇజ్రాయెల్ ప్రధానమంత్రి అయ్యాడు. ద్వైపాక్షిక సంబంధాలను బలోపేతం చేస్తూ, స్నేహం.. సహకారానికి సంబంధించిన ఢిల్లీ స్టేట్‌మెంట్‌పై సంతకం చేశారు. టెల్ అవీవ్‌లో జరిగిన ఉగ్రదాడుల కారణంగా షారోన్ తన పర్యటనను తగ్గించుకోవలసి వచ్చినప్పటికీ, అతని ఉప ప్రధాన మంత్రి యోసెఫ్ లాపిడ్ ఇలా పేర్కొన్నాడు: “భారతదేశం – ఇజ్రాయెల్‌లకు రక్షణ రంగంలో సన్నిహిత సంబంధాలు ఉన్నాయి. ఇజ్రాయెల్ భారతదేశానికి ఆయుధాలను సరఫరా
చేసే రెండవ అతిపెద్ద దేశం.”

మోడీ- ‘బీబీ’

2014లో నరేంద్ర మోదీ (PM Modi) ప్రధాని అయ్యాక, భారత్-ఇజ్రాయెల్ సంబంధాలకు వ్యక్తిగత టచ్ ఇచ్చారు. 2006లో, గుజరాత్ ముఖ్యమంత్రిగా ఉన్నపుడు మోదీ.. ఇజ్రాయెల్‌లో అగ్రిటెక్ ఎగ్జిబిషన్‌లో పాల్గొని యూదు ప్రజలను ప్రశంసించారు.

భారతదేశం, PM మోడీ ఆధ్వర్యంలో, పాలస్తీనా స్వతంత్ర సార్వభౌమ రాజ్యంపై తన తటస్థ వైఖరిని కొనసాగించినప్పటికీ.. ఇజ్రాయెల్‌ Israel తో  న్యూఢిల్లీ సంబంధాలు కొత్త శిఖరాలకు చేరుకున్నాయి. జూలై 4, 2017న ఇజ్రాయెల్‌లో పర్యటించిన తొలి భారత ప్రధానిగా మోదీ నిలిచారు.. పీఎం మోదీ.. ఇజ్రాయెల్ ప్రధాని నెతన్యాహు మంచి స్నేహితులుగా మారారు. ఆయన తన ముద్దుపేరు బీబీ అని సంబోధించారు, వారు ఓల్గా బీచ్‌లో కలిసి నడవడం అందరినీ ఆకర్షించింది. వారు పెంపొందించుకున్న స్నేహం ఇతర ప్రధానమంత్రిలతో కూడా కొనసాగింది.

జూలై 2015లో గాజా కమీషన్ ఆఫ్ ఎంక్వైరీ నివేదికను ఆమోదించిన UN మానవ హక్కుల కమిషన్ లోజరిగిన ఓటింగ్‌కు న్యూఢిల్లీ గైర్హాజరైంది. నివేదికలోని ఫలితాలను ఆమోదించడానికి నలభై ఒక్క దేశాలు అనుకూలంగా ఓటు వేశాయి. దీనికి దూరంగా ఉన్న ఐదు దేశాలలో భారతదేశం ఒకటి. మళ్లీ 2021లో, ఇజ్రాయెల్.. పాలస్తీనా భూభాగం గాజా నుండి పనిచేస్తున్న తీవ్రవాద సంస్థ హమాస్ మధ్య ఘర్షణలపై ఐక్యరాజ్యసమితి భద్రతా మండలి చర్చలో భారతదేశం పాల్గొంది.

UNలో భారతదేశ మాజీ శాశ్వత ప్రతినిధి TS తిరుమూర్తి, రెండు- ప్రాంతాల సమస్య పరిష్కారానికి భారతదేశం నిబద్ధతను పునరుద్ఘాటించారు. అయినప్పటికీ, అతను గాజా నుండి “విచక్షణారహిత” రాకెట్ కాల్పులను “ఖండించారు”. ఇజ్రాయెల్ దాడులను ప్రకృతిలో “ప్రతీకార” అని పేర్కొన్నారు.

తాజా పరిస్థితి ఏంటీ?

ఇప్పుడు, ఇజ్రాయెల్‌పై హమాస్ (Hamas) చేసిన తాజా దాడులు.. అక్కడ వైమానిక దాడులు ప్రారంభించి, ఇజ్రాయెల్ పౌరులను చంపుతున్న నేపథ్యంలో భారతదేశం ఇజ్రాయెల్‌ Israel కు స్పష్టంగా మద్దతు ఇచ్చింది. “ఈ క్లిష్ట సమయంలో భారతదేశ ప్రజలు ఇజ్రాయెల్‌తో దృఢంగా నిలబడతారు. భారతదేశం అన్ని రూపాల్లో ఉగ్రవాదాన్ని తీవ్రంగా నిస్సందేహంగా ఖండిస్తుంది” అనిదాడిని ఖండిస్తూ ఒక సోషల్ మీడియా పోస్ట్‌లో ప్రధాని మోదీ పేర్కొన్నారు.

న్యూస్ అప్డేట్స్  కోసం గూగుల్ న్యూస్ (Google News), తోపాటు  ట్విట్టర్ లో, WhatsApp లోనూ సంప్రదించవచ్చు.