Israel Palestine conflict: ఇజ్రాయెల్ ఎలా పుట్టింది..? పాలస్తీనాతో వివాదం ఎందుకు? యూదుల వలస వెనుక చరిత్ర ఏమిటీ?

వందేళ్లుగా రగులుతున్నమారణహోమానికి కారణాలేంటీ…?

Israel Palestine conflict : ఇజ్రాయెల్ – పాలస్తీనా వివాదం ప్రపంచంలోనే అత్యంత పురాతనమైన, అలాగే నిర్విరామంగా ఇప్పటికీ కొనసాగుతున్న సంఘర్షణలలో ఒకటి. ఈ ప్రాంతంలో యుద్ధాలు, విధ్వంసం, రక్తపాతం కలిగించే ఘోరమైన ఘటనలు నిరంతరం చోటుచేసుకుంటూనే ఉంటాయి. ఇజ్రాయెల్-పాలస్తీనా వివాదం ఎలా మొదలైంది? పాలస్తీనా – ఇజ్రాయెల్ చరిత్ర ఏమిటి? పూర్తి వివరాలు ఈ కథనంలో చూడండి..

ఇజ్రాయెల్ నేడు పశ్చిమాసియాలోని ఒక చిన్న దేశం. ఇది భారతదేశంలోని ఈశాన్య రాష్ట్రాలలో ఒకటైన మేఘాలయ లేదా మణిపూర్ పరిమాణంలో ఉంది.
ఇజ్రాయెల్ కు పశ్చిమాన మధ్యధరా సముద్రం, దక్షిణాన ఈజిప్ట్, తూర్పున జోర్డాన్, సిరియా.. ఉత్తరాన లెబనాన్ సరిహద్దులుగా ఉంది.
ఇజ్రాయెల్‌లో యూదులు, క్రైస్తవులు, ముస్లింలకు మతపరమైన ప్రాముఖ్యత ఉన్న అనేక పవిత్రక్షేత్రాలు ఉన్నాయి
నేడు, ఇజ్రాయెల్ జనాభాలో ఎక్కువగా యూదులు ఉన్నారు. మైనారిటీలుగా క్రైస్తవులు, ముస్లింలు ఉన్నారు.

యాంటీ సెమిటిజం, జియోనిజం

హిబ్రూ బైబిల్ ప్రకారం.. ‘ఇజ్రాయెల్’ అనేది అబ్రహం మనవడైన జాకబ్‌కు దేవుడు పెట్టిన పేరు. అతను మూడు ‘అబ్రహమిక్’ మతాల పితామహుడిగా భావిస్తారు.
అందులో ఒకటి జుడాయిజం, రెండోది క్రిస్టియానిటీ అలాగే మూడోది ఇస్లాం. అబ్రహం వారసులు కనాన్‌లో తమ మూలాలను
స్థాపించారు.

పురాతన చరిత్ర (Israel Ancient History)

ఇజ్రాయెల్ కు సంబంధించిన చాలా విషయాలు హీబ్రూ బైబిల్ నుండి తీసుకోబడ్డాయి. ఇజ్రాయెల్ బైబిల్ వ్యక్తి అబ్రహం నుండి తిరిగి గుర్తించబడవచ్చు, అతను జుడాయిజానికి
పితామహుడిగా తండ్రిగా (అతని కుమారుడు ఐజాక్ ద్వారా), ఇస్లాం పితృస్వామిగా (అతని కుమారుడు ఇస్మాయిల్ ద్వారా) పరిగణించబడ్డాడు.

అబ్రహం వారసులు కనాన్‌లో (సుమారుగా ఆధునిక ఇజ్రాయెల్‌లో) స్థిరపడటానికి ముందు వందల సంవత్సరాల పాటు ఈజిప్షియన్ల ఆధీనంలో బానిసలుగా ఉన్నారని భావించారు.

సుమారు 1000 BCE, డేవిడ్ రాజు ఈ ప్రాంతాన్ని పాలించాడు. అతని కుమారుడు, సోలమన్, 957 BCEలో పురాతన జెరూసలేంలో మొదటి ఆలయాన్ని (సోలమన్ ఆలయం) నిర్మించాడు. సుమారు 931 BCEలో, ఈ ప్రాంతం రెండు రాజ్యాలుగా విభజించబడింది, అవి ఉత్తరాన ఇజ్రాయెల్. దక్షిణాన యూదా. సుమారు 722 BCEలో, ఇజ్రాయెల్ రాజ్యం అస్సిరియన్లచే ఆక్రమించబడి క్రమంగా నాశనం చేయబడింది.
క్రీస్తుపూర్వం ఆరవ శతాబ్దంలో జెరూసలేంను బాబిలోనియన్లు స్వాధీనం చేసుకున్నారు. వారు యూదాపై కూడా నియంత్రణ సాధించారు. అక్కడ మొదటి ఆలయాన్ని ధ్వంసం చేశారు. తర్వాత యూదులు బాబిలోన్‌కు బహిష్కరించబడ్డారు.

538 BCEలో, బాబిలోనియన్లను అకేమెనిడ్ సామ్రాజ్యం స్వాధీనం చేసుకుంది. దీని చక్రవర్తి సైరస్ యూదులను యూదాకు తిరిగి వెళ్ళడానికి అనుమతించాడు. అక్కడ వారు సోలమన్ ఆలయాన్ని (రెండవ ఆలయం) పునర్నిర్మించారు.

70 CEలో రోమన్లు ​​మొదటి యూదు-రోమన్ యుద్ధానికి ముగింపుగా రెండవ ఆలయాన్ని ధ్వంసం చేశారు. రెండవ ఆలయం నుండి దోచుకున్న బంగారం.. ఇతర మెటీరియల్ రోమన్ కొలోసియం నిర్మాణానికి దోహదపడినట్లు భావిస్తున్నారు.
132-136 AD లో బార్ ఖోక్బా తిరుగుబాటు తరువాత, రోమన్ చక్రవర్తి హాడ్రియన్.. జెరూసలేం నుండి యూదులందరినీ బహిష్కరించాడు. ఇది నిరంతరం రోమన్ వ్యతిరేక తిరుగుబాట్లకు కేంద్రంగా మారింది.
హాడ్రియన్ ప్రావిన్స్‌లో యూదుల ఉనికికి సంబంధించిన ఏవైనా జాడలను తొలగించడం ద్వారా జుడియా నుంచి సిరియా పాలస్తీనాగా పేరు మార్చడం ద్వారా ఒక అడుగు వేశాడు. జుడాతో యూదుల అనుబంధాన్ని నాశనం చేయడం.. యూదుల సంప్రదాయ విశ్వాసాలను నేర్చుకోవడాన్ని నిషేధించడం ద్వారా, ఇజ్రాయెల్ ను నిర్మూలించాలని హాడ్రియన్ లక్ష్యంగా పెట్టుకున్నాడు.

తరువాతి అనేక శతాబ్దాల వరకు, ఇజ్రాయెల్ ప్రాంతాన్ని పర్షియన్లు, రోమన్లు, గ్రీకులు, అరబ్బులు, ఫాతిమిడ్లు, సెల్జుక్ టర్క్స్, క్రూసేడర్లు, ఈజిప్షియన్లు, మమ్లుక్స్.. చివరకు ఒట్టోమన్లు ​​వంటి అనేక సామ్రాజ్యాలు ఆక్రమించాయి.. పాలించబడ్డాయి.

ఇజ్రాయిల్ ఆధునిక చరిత్ర (Modern History)

1517 నుండి 1917 వరకు, ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం ఇజ్రాయెల్ ప్రాంతంతో సహా పశ్చిమ ఆసియాలో  చాలా వరకు పాలించింది. • 19వ శతాబ్దంలో, ఇజ్రాయెల్/పాలస్తీనా ప్రాంతంలో దాదాపు 87% ముస్లింలు, 10% క్రైస్తవులు, 3% యూదులు ఉన్నారు. అన్ని ఖాతాల నుండి, సంఘాలు ఒకదానితో ఒకటి శాంతియుతంగా జీవించాయి. జెరూసలేం నగరంలో, మూడు వర్గాల జనాభా దాదాపు సమానంగా ఉంది.

కెనాన్ ప్రాంతం ఒట్టోమన్ సుల్తానేట్ పాలనలో ఉన్నపుడు యూదులపై దాడులు జరిగాయి. యూదు ప్రజలను తరిమివేయడం వల్ల వారు అనేక దేశాలకు వలస వెళ్లారు. వీరు వలస వెళ్లి ప్రాంతాల్లో సంపన్నమైన మైనారిటీలుగా అభివృద్ధి చెందారు. కానీ ఐరోపాలో మాత్రం యూదులు హింసకు గురయ్యారు. ఇంపీరియల్ రష్యాలో 1880లలో, ఫ్రాన్స్‌లో, 1894లో యూదు జనాభాపై హింసాత్మక దాడులు జరిగాయి.

నాటి డ్రేఫస్ వ్యవహారం.. జర్మనీతో కీలకమైన సమాచారాన్ని బహిర్గత పరిచినందుకు ఒక యూదు సైనికుడి తప్పుడు నేరారోపణతో, ఆ కాలంలో విస్తృతంగా వ్యాపించిన సెమిటిక్ వ్యతిరేక పక్షపాతాలను తెరపైకి తెచ్చింది.

పర్యవసానంగా, యూదు సమాజంలో వారికి స్వంత దేశాన్ని కలిగి ఉంటే మాత్రమే వారి భద్రత ఉంటుందనే భావన క్రమంగా వ్యాపించింది. యూదులు తమకు మాతృభూమిని స్థాపించుకోవడానికి ఉద్దేశించిన ఈ ఉద్యమం జియోనిజంగా గుర్తింపు పొందింది.

1896లో.. థియోడర్ హెర్జ్ల్ అనే ఆస్ట్రో-హంగేరియన్ వ్యక్తి యూదుల కోసం పాలస్తీనాలో యూదుల మాతృభూమి ఆలోచనను ప్రచారం చేశాడు. ఈ ఆలోచన జియోనిజం అని పిలువబడింది. యూదు దేశం పట్ల తన దృష్టిని వివరిస్తూ ‘డెర్ జుడెన్‌స్టాట్’ అనే పేరుతో ఒక కరపత్రాన్ని విడుదల చేశాడు.  ఈ కరపత్రానికి అప్పట్లో బ్రహ్మాండమైన
గుర్తింపు వర్చింది. రాజకీయ జియోనిజానికి మార్గదర్శకుడిగా హెర్జల్‌ గుర్తింపు పొందాడు.
ప్రారంభ దశలలో ఉగాండా, అర్జెంటీనాతో సహా వివిధ ప్రాంతాలు ఈ మాతృభూమికి అనువైన ప్రాంతాలుగా భావించారు. కానీ చివరకు పాలస్తీనా వైపు ఏకాభిప్రాయం వచ్చి ఇక్కడ తమ మాతృభూమిని స్థాపించడానికే మొగ్గు చూపారు.

కాలక్రమేణా, పాలస్తీనాకు అలియా అని పిలువబడే యూదుల వలసలు ప్రారంభమయ్యాయి. వివిధ దేశాలకు వలసపోయిన వారిలో కొందరు మళ్లీ పాలస్తీనకు వలస వచ్చారు. 1881 నుండి 1903 వరకు ఇలా విస్తరించింది. దీనిని మొదటి అలియా అని పిలుస్తారు.

ఈ కొత్తవారు విస్తారమైన భూమిని స్వాధీనం చేసుకోవడం.. వ్యవసాయం చేయడం ప్రారంభించారు. మొదట్లో ఈ వలసలు స్థానిక పాలస్తీనియన్ జనాభాపై అంతగా ప్రభావం చూపలేదు. మొదట్లో అంతా కలిసే ఉన్నారు.

అయితే ఒట్టోమన్ సబ్జెక్ట్‌లు, అరబ్బులు, ముస్లింలు వంటి విస్తృత వర్గాలతో గుర్తించబడ్డారు. వంశం, కుటుంబ అనుబంధాలతో తమను తాము సమలేఖనం చేసుకున్నారు.
యూదులు యాంత్రిక వ్యవసాయాన్ని ప్రవేశపెట్టారు. విద్యుత్తును తీసుకువచ్చారు, ఆదర్శవంతమైన మాతృభూమిని స్థాపించాలనే వారి మిషన్‌కు
అనుగుణంగా పనిచేశారు.

వారు 1909లో యూదులు స్థానిక ఆచారాలను అవలంబించలేదు. నిరాడంబరమైన అరబ్ పొరుగు ప్రాంతాలకు పూర్తి విరుద్ధంగా నిలబడి యూరోపియన్ కల్చర్ ను అనుసరించారు. ఇజ్రాయెల్‌లోని సంస్థ రోత్‌స్‌చైల్డ్ కుటుంబం వంటి ప్రముఖ వ్యక్తులతో సహా విదేశాలలో ఉన్న సంపన్న యూదు లబ్ధిదారుల నుంచి పెద్ద మొత్తంలో నిధులు అందాయి.

పాలస్తీనాలో యూదుల జనాభా విస్తరించడంతో, ఈ కొత్తవారి పట్ల స్థానికంగా భయాందోళనలు, ఆగ్రహం తీవ్రమయ్యాయి. ఒట్టోమన్ అధికారులు విదేశీ యూదులకు భూమిని విక్రయించడాన్ని నిషేధించినప్పటికీ, దానిని సమర్థవంతంగా అమలు చేయలేదు. 1908లో యంగ్ టర్క్స్ విప్లవంలో ఒట్టోమన్ సుల్తాన్‌ను పడగొట్టిన తరువాత, యూదుల వలస ప్రయత్నాలు మరింత వ్యవస్థీకృతంగా, క్రమబద్ధంగా మారాయి.

బాల్ఫోర్ డిక్లరేషన్

1917 నాటి బాల్‌ఫోర్ డిక్లరేషన్ పశ్చిమాసియా ప్రకృతి దృశ్యాన్ని పూర్తిగా మార్చేసిన ఒక కీలకమైన ఘట్టం. 1917లో బ్రిటీష్ ప్రభుత్వం మొదటి ప్రపంచ యుద్ధానికి యూదుల మద్దతును పొందాలనే ఆశతో బాల్ఫోర్ డిక్లరేషన్‌ను ప్రకటించింది. ఇది “పాలస్తీనాలో యూదు ప్రజలకు జాతీయత కల్పించేందుకు వాగ్దానం చేసింది.
ఇది సమస్యాత్మకమైనది ఎందుకంటే 1916లో, బ్రిటీష్ వారు ఫ్రెంచ్‌తో రహస్యంగా ఒప్పందం చేసుకున్నారు. దీని ప్రకారం యుద్ధం తరువాత, అరబ్ భూభాగాలు విభజించారు. పాలస్తీనా బ్రిటిష్ వారి నియంత్రణలో ఉంటుంది.
అంతేకాకుండా, ఒట్టోమన్‌లకు వ్యతిరేకంగా అరబ్ తిరుగుబాటుకు నాయకత్వం వహిస్తే హుస్సేన్ పాలస్తీనాతో సహా ప్రాంతాన్ని పాలిస్తానని 1915లో మక్కా పాలకుడు షరీఫ్ హుస్సేన్‌కు బ్రిటిష్ వారు వాగ్దానం చేశారు. వాస్తవానికి అతను చేశాడు.
పాలస్తీనాలోని అరబ్బులు ఈ ప్రాంతంలో యూదుల మాతృభూమి అంటే పాలస్తీనియన్లను లొంగదీసుకోవడమేననే భయంతో ఈ ప్రకటనను తీవ్రంగా వ్యతిరేకించారు.

పాలస్తీనా స్థాపన (Mandatory Palestine)

• మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం తర్వాత బ్రిటిష్ వారు పాలస్తీనాలో ఒక కాలనీని స్థాపించారు. పాలస్తీనియన్లు తమను తాము పరిపాలించుకోవడానికి సిద్ధంగా ఉన్నంత వరకు వారు ఈ ప్రాంతాన్ని పరిపాలిస్తారు. లీగ్ ఆఫ్ నేషన్స్ ఆదేశం ప్రకారం ఇది పాలస్తీనా (Mandatory Palestine) అని పిలువబడింది.
• ఈ సమయానికి ముందే, పాలస్తీనా నుంచి శతాబ్దాల పాటు బహిష్కరించబడిన తరువాత తమ మాతృభూమిని సృష్టించాలనే ఆశతో యూరప్ నుండి యూదులు భారీ సంఖ్యలో పాలస్తీనాలోకిప్రవేశించారు.
• ఇంతలో, 1920లు మరియు 1930లలో, పాలస్తీనాలో యూదుల జనాభా వందల వేలకు పెరిగింది, బ్రిటిష్ వారు (బాల్ఫోర్ డిక్లరేషన్‌ను గౌరవించేవారు) సులభతరం చేశారు.
• ఈ సమయంలో, పెరుగుతున్న యూదు సంఘాలు మరియు అరబ్బుల మధ్య ఉద్రిక్తతలు పెరుగుతున్నాయి.
• 1936లో, పాలస్తీనా అరబ్బులు తమను తాము ఒక దేశంగా భావిచుకోవడంతోపాటు పాలస్తీనా అరబ్బులు బ్రిటిష్ వారికి వ్యతిరేకంగా తిరుగుబాటు చేశారు. ఈ తిరుగుబాటును యూదు మిలీషియాల సహాయంతో బ్రిటిష్ వారు అణచివేశారు.
• అయితే తిరుగుబాటు తర్వాత, బ్రిటిష్ వారు పాలస్తీనాలోకి యూదుల వలసలను పరిమితం చేస్తూ ఒక శ్వేతపత్రాన్ని విడుదల చేశారు. పదేళ్లలోగా పాలస్తీనాలో యూదు-అరబ్ ఉమ్మడి రాజ్యాన్ని ఏర్పాటు చేయాలని పిలుపునిచ్చారు.
• రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం సమయంలో హోలోకాస్ట్ నుంచి యూరప్ నుంచి తప్పించుకున్న చాలా మంది యూదులు యూదు సంస్థలచే చట్టవిరుద్ధంగా (వలసల పరిమితి కారణంగా) పాలస్తీనాకు వలస వచ్చారు.
ఫలితంగా ఉద్రిక్తతలు పెరిగాయి.. దీంతో బ్రిటిష్ వారు అప్పటికి కొత్తగా ఏర్పడిన ఐక్యరాజ్యసమితికి సమస్యను అప్పగించారు.
• 1947లో, పాలస్తీనాను విభజించే ప్రాంతంలో ప్రత్యేక పాలస్తీనా.. యూదు రాష్ట్రాలను ఏర్పాటు చేయాలని UN ఓటు వేసింది. అయితే ఇజ్రాయెల్ రాష్ట్రం ఏర్పాటును అరబ్బులు తిరస్కరించారు.

ఇజ్రాయిల్ రాష్ట్రం ఏర్పాటు (Formation of the State of Israel)

• మే 1948లో, డేవిడ్ బెన్ గురియన్ ప్రధానమంత్రిగా ఇజ్రాయెల్ స్వతంత్ర దేశంగా ప్రకటించబడింది.

• ఈ ప్రకటన తరువాత, 1948లో అరబ్-ఇజ్రాయెల్ యుద్ధం మొదలైంది. ఐదు అరబ్ రాజ్యాలు, ఇరాక్, సిరియా, లెబనాన్, జోర్డాన్ తోపాటు ఈజిప్ట్.. ఇజ్రాయెల్‌పై దాడితో విరుచుకుపడ్డాయి.
• 1949లో కాల్పుల విరమణ ప్రకటించారు. ఒప్పందంలో భాగంగా, వెస్ట్ బ్యాంక్ జోర్డాన్‌కు ఇవ్వబడింది. గాజా స్ట్రిప్ ఈజిప్టులో భాగమైంది. ఇజ్రాయెల్ యుద్ధంలో గెలిచింది.
అయితే.. ఇప్పుడు UN ప్రణాళిక ప్రకారం.. ఉన్న దానికంటే ఎక్కువ ప్రాంతాన్ని పొందింది. తూర్పు జెరూసలేం జోర్డాన్ ఆధీనంలో ఉంది. 700000 మంది పాలస్తీనియన్లు ఈ ప్రాంతం నుండి పారిపోయి పొరుగున ఉన్న అరబ్ దేశాలలో శరణార్థులుగా మారారు. పాలస్తీనియన్లు ఈ యుద్ధాన్ని నక్బా లేదా విపత్తు అని పిలుస్తారు, ఎందుకంటే వారు రాజ్యరహితంగా మారారు.
• 1956లో ఈజిప్టుకు చెందిన గమల్ అబ్దెల్ నాసర్ సూయజ్ కెనాల్‌ను జాతీయం చేయడంతో ఉద్రిక్తతలు మళ్లీ పెరిగాయి. ఇది సూయజ్ సంక్షోభానికి దారితీసింది. ఇజ్రాయెల్ సినాయ్ ద్వీపకల్పంపై దాడి చేసి బ్రిటిష్, ఫ్రెంచ్ మద్దతుతో కాలువను తిరిగి స్వాధీనం చేసుకుంది.

తదుపరి వరుసగా యుద్ధాలు..

• 1967లో, ఆరు రోజుల యుద్ధం ప్రారంభమైంది, దీనిలో ఇజ్రాయెల్ గాజా స్ట్రిప్, వెస్ట్ బ్యాంక్, గోలన్ హైట్స్ తోపాటు సినాయ్ ద్వీపకల్పంపై నియంత్రణ సాధించింది. ఇజ్రాయెల్ తూర్పు జెరూసలేంను కూడా స్వాధీనం చేసుకుంది.
• 1973లో సిరియా, ఈజిప్ట్ ఇజ్రాయెల్‌పై వైమానిక దాడులు ప్రారంభించడంతో యోమ్ కిప్పూర్ యుద్ధం ( Yom Kippur War) ప్రారంభమైంది. ఐక్యరాజ్యసమితి తీర్మానం ద్వారా రెండు వారాల తర్వాత పోరాటం ఆగిపోయింది.

న్యూస్ ఆప్డేట్స్ కోసం  WhatsApp చానల్ లో చేరండి..

• 1982లో, ఇజ్రాయెల్ లెబనాన్‌పై దాడి చేసి పాలస్తీనియన్ లిబరేషన్ ఆర్గనైజేషన్ (PLO)ను తొలగించింది.
• సాయుధ పోరాటం ద్వారా “పాలస్తీనా విముక్తి” కోసం పోరాడేందుకు 1964లో PLO ఏర్పడింది.
• ఇదే సమయంలో తూర్పు జెరూసలేంతో సహా పాలస్తీనా భూభాగంగా పరిగణించబడే ప్రాంతాలలో ఇజ్రాయెల్ యూదుల నివాసాలను సృష్టించింది.

మొదటి పాలస్తీనా ఇంతిఫాదా (First Palestinian Intifada)

• 1987లో గాజా, వెస్ట్ బ్యాంక్‌పై ఇజ్రాయెల్ ఆక్రమణకు వ్యతిరేకంగా పాలస్తీనియన్ల తిరుగుబాటు జరిగింది.
• వందలాది మంది ప్రజలు చంపబడ్డారు. దీనిని మొదటి పాలస్తీనియన్ ఇంతిఫాదా (First Palestinian Intifada) అని పిలుస్తారు (అరబిక్ లో ‘వణుకుతున్నది’).
• 1993లో సంతకం చేసిన ఓస్లో శాంతి ఒప్పందాలు, 1995లో అప్పటి ఇజ్రాయెల్ ప్రధాని యిట్జాక్ రాబిన్, PLO నాయకుడు యాసర్ అరాఫత్ మధ్య జరిగిన రెండవ ఒప్పందంతో ఇంతిఫాదా ముగిసింది .
• దీని తరువాత, పాలస్తీనా అథారిటీ ఏర్పడింది. ఇజ్రాయెల్‌లోని కొన్ని భూభాగాలపై పాలస్తీనా నియంత్రణ సాధించింది.

రెండవ పాలస్తీనా ఇంతిఫాదా (Second Palestinian Intifada)

• ఇజ్రాయెల్ సైన్యం 1997లో వెస్ట్ బ్యాంక్‌లోని కొన్ని ప్రాంతాల నుండి వైదొలిగింది. అయితే, ఒప్పందాలు ఈ ప్రాంతంలో శాశ్వత శాంతిని తీసుకురాలేకపోయాయి. రెండవ పాలస్తీనా ఇంతిఫాదా 2000లో ప్రారంభమైంది.
•ఇజ్రాయెల్ రాజకీయవేత్త ఏరియల్ షారోన్.. జెరూసలేంలోని అల్ అక్సా మసీదును సందర్శించడం హింసకు కారణమైంది.విస్తృతమైన అల్లర్లు, హింస సంవత్సరాల పాటు కొనసాగింది. చివరకు కాల్పుల విరమణ ప్రకటించబడింది. ఇజ్రాయెల్ 2005 చివరి నాటికి గాజా స్ట్రిప్ నుంచి అన్ని దళాలను, యూదు నివాసాలను ఉపసంహరించుకోవాలని ప్రణాళిక వేసింది.

మొదటి లెబనాన్ యుద్ధం (First Lebanon War)

• మొదటి లెబనాన్ యుద్ధం 6 జూన్ 1982 నుంచి 5 జూన్ 1985 వరకు జరిగింది.
• ఇది దక్షిణ లెబనాన్‌లో నుంచి పనిచేస్తున్న పాలస్తీనియన్ లిబరేషన్ ఆర్గనైజేషన్ (PLO)ని నిర్మూలించడానికి ఇజ్రాయెలీ డిఫెన్స్ ఫోర్స్ (IDF) చేపట్టిన దండయాత్ర ఇది.
• దక్షిణ లెబనాన్‌లోని పీఎల్ వో దాని స్థావరం నుండి ఇజ్రాయెల్‌పై దాడులను నిర్వహించింది. అందువల్ల ఈ దాడులను అరికట్టడానికి ఇజ్రాయెల్ యుద్ధం ప్రారంభించింది.
• ఈ యుద్ధం ఇజ్రాయెల్‌కు మిశ్రమ ఫలితాలను తెచ్చింది. లెబనాన్ నుండి PLO బహిష్కరించబడింది.. కానీ ఇజ్రాయెల్ యొక్క శత్రువు, సిరియా తన ప్రభావాన్ని పెంచుకుంది. 2005 వరకు లెబనాన్‌ను ఆక్రమించింది.

రెండవ లెబనాన్ యుద్ధం (Second Lebanon War)

• ఈ వివాదం జూలై 2006లో లెబనాన్, గోలన్ హైట్స్(Golan Heights), ఉత్తర ఇజ్రాయెల్‌లోని ఇజ్రాయెల్ – హిజ్బుల్లా మధ్య ప్రారంభమైంది.

• ఇది UN మధ్యవర్తిత్వం, కాల్పుల విరమణ ద్వారా కొన్ని నెలల తర్వాత ముగిసింది.
• హిజ్బుల్లా అనేది లెబనీస్ షియా ఇస్లామిస్ట్ రాజకీయ పార్టీ.. ఒక మిలిటెంట్ గ్రూప్.

హమాస్ యుద్ధాలు (Hamas Wars)

• 2006లో పాలస్తీనాలో జరిగిన ఎన్నికల్లో సున్నీ ఇస్లామిస్ట్ మిలిటెంట్ గ్రూప్ హమాస్ విజయం సాధించింది.
• 2007లో, హమాస్ 2006లో ప్రారంభమైన పోరాటంలో 2007లో ఫతాహ్ (PLOను నియంత్రించే రాజకీయ సమూహం)ను ఓడించింది.
• 2008, 2012 లో అలాగే 2014 నుంచి హమాస్ (చాలా మంది దీనిని తీవ్రవాద గ్రూపుగా పరిగణిస్తారు) ఇజ్రాయెల్‌తో పోరాడుతోంది.

ఇజ్రాయిల్ లో ప్రస్తుత పరిస్థితి ఇదీ..  (Israel Current Situation)

• గాజాపై హమాస్ పాలన సాగిస్తోంది.
• గాజా సరిహద్దులను ఇజ్రాయెల్, ఈజిప్ట్ కఠినంగా నియంత్రించాయి.
• వెస్ట్ బ్యాంక్ ను ఇప్పటికీ ఇజ్రాయెల్ ఆక్రమించుకుంది.
• చాలా మంది పాలస్తీనియన్ శరణార్థులు, వారి వారసులు గాజా, వెస్ట్ బ్యాంక్, తూర్పు జోర్డాన్, సిరియా, లెబనాన్‌లలో నివసిస్తున్నారు.
• గాజా, వెస్ట్ బ్యాంక్, తూర్పు జెరూసలేంలో నివసిస్తున్న ఇజ్రాయెల్ -పాలస్తీనియన్ల మధ్య ఉద్రిక్తతలు ఎక్కువగా ఉన్నాయి.
• ఇజ్రాయెల్ ప్రకారం, పాలస్తీనియన్లు తమ ఇళ్లకు తిరిగి రావడం వల్ల యూదు రాజ్యంగా దాని ఉనికికి ముప్పును కలిగిస్తుంది. (ఇజ్రాయెల్ ప్రపంచంలోని ఏకైక యూదు దేశం).
• జెరూసలేం మొత్తాన్ని ఇజ్రాయెల్ తన రాజధానిగా పేర్కొంది. పాలస్తీనియన్లు తూర్పు జెరూసలేంను భవిష్యత్ పాలస్తీనా రాజ్యానికి రాజధానిగా పేర్కొన్నారు.
• ఇజ్రాయెల్ పాలస్తీనాను ఒక రాష్ట్రంగా గుర్తించనప్పటికీ, 135 పైగా UN సభ్య దేశాలు గుర్తించాయి.
• 1988లో, పాలస్తీనా రాజ్యాన్ని గుర్తించిన మొదటి దేశాలలో భారతదేశం ఒకటి.

ఇజ్రాయిల్ పాలస్తీనా వివాదం (Israel Palestine Conflict) తాజా పరిణామాలు

ఆక్రమిత తూర్పు జెరూసలేంలోని షేక్ జర్రా నుండి ఆరు పాలస్తీనియన్ కుటుంబాలనుబహిష్కరించడంపై.. ఇజ్రాయెల్ సుప్రీం కోర్టు నిర్ణయానికి వ్యతిరేకంగా పాలస్తీనియన్లు నిరసన వ్యక్తం చేయడంతో, మే 6, 2021న ఈ ప్రాంతంలో మళ్లీ హింస మొదలైంది. మరుసటి రోజు, ఇజ్రాయెల్ పోలీసులు.. అల్ అక్సా మసీదుపై దాడి చేశారు. కొన్ని రోజుల తరువాత, హమాస్, ఇతర పాలస్తీనా గ్రూపులు గాజా నుంచి ఇజ్రాయెల్‌లోకి రాకెట్లను పేల్చడం ప్రారంభించాయి, దానికి ఇజ్రాయెల్ ప్రతీకారం తీర్చుకుంది.

జెరూసలేం విశిష్టత ఏంటి? (Significance of Jerusalem)

జెరూసలేం ఒక పురాతన నగరం. అయితే ఈ నగరాన్ని ఇజ్రాయెల్, పాలస్తీనా రెండూ తమ సొంతమని వాదించుకున్నాయి. ఇజ్రాయెల్.. మొత్తం అవిభక్త నగరాన్ని తమ సరైన రాజధానిగా పేర్కొంది. అయితే పాలస్తీనియన్లు దీనిని తిరస్కరించారు, ఈ నగరం మూడు అబ్రహమిక్ మతాలైన జుడాయిజం, క్రిస్టియానిటీ, ఇస్లాంకు సంబంధించిన అనేక మతపరమైన ప్రాముఖ్యతలను కలిగి ఉండడం వల్ల ఈ మూడు మతాలకు అత్యంత కీలకమైన నగరంగా మారింది.
• 1948లో ఇజ్రాయెల్ స్వాతంత్ర్యం ప్రకటించిన తర్వాత జెరూసలేం పశ్చిమ, తూర్పు భాగాలుగా విభజించబడింది.
• పశ్చిమ జెరూసలేం ఇజ్రాయెల్ రాజధాని కాగా, తూర్పు జెరూసలేం జోర్డాన్‌లో భాగమైంది.
• 1967లో జరిగిన ఆరు రోజుల యుద్ధంలో తూర్పు జెరూసలేంను ఇజ్రాయెల్ స్వాధీనం చేసుకుంది.
• ఇజ్రాయెల్ స్వాధీనం చేసుకున్న కొద్దికాలానికే, తూర్పు జెరూసలేంలో పొరుగున ఉన్న వెస్ట్ బ్యాంక్ గ్రామాలతో పాటు పశ్చిమ జెరూసలేంలో అనేక గ్రామాలను విలీనం చేసింది.
• అదే సంవత్సరం, UN ఆక్రమిత స్థలాల నుంచి ఇజ్రాయెల్‌ను ఉపసంహరించుకోవాలని కోరుతూ ఒక తీర్మానాన్ని ఆమోదించింది.
• 1980లో నెస్సెట్ (ఇజ్రాయెల్ పార్లమెంట్) జెరూసలేం చట్టాన్ని ఆమోదించింది. జెరూసలేం ఒక సంపూర్ణ, యునైటెడ్ ఇజ్రాయెల్ రాజధాని అని ప్రకటించింది.
• తూర్పు జెరూసలేంను ఇజ్రాయెల్ ఆక్రమించుకోవడం చట్టవిరుద్ధమని అంతర్జాతీయ సమాజంలో చాలా మంది అభిప్రాయపడ్డారు.
• ఇజ్రాయెల్, పాలస్తీనా రెండూ జెరూసలేంను తమ రాజధానిగా ప్రకటించగా, పాలస్తీనియన్లు సాధారణంగా తూర్పు జెరూసలేంను పాలస్తీనా రాష్ట్ర రాజధానిగా సూచిస్తారు.
• 2017లో అప్పటి అమెరికా అధ్యక్షుడు డొనాల్డ్ ట్రంప్ జెరూసలేం మొత్తాన్ని ఇజ్రాయెల్ రాజధానిగా గుర్తించారు.

జెరూసలేం యూదులకు, ముస్లింలకు, అలాగే క్రైస్తవులకు ముఖ్యమైనది..
• జెరూసలేం పాత నగరం తూర్పు జెరూసలేంలో ఉంది. ఇందులో నాలుగు వంతులు ఉన్నాయి – ముస్లిం, యూదు, క్రిస్టియన్, అర్మేనియన్.
• బైబిల్ రాజు డేవిడ్ స్థాపించిన పురాతన ఇజ్రాయెల్ రాజ్యానికి రాజధానిగా ఉన్నందున ఈ నగరం యూదులకు ముఖ్యమైనది.
• అలాగే, మొదటి ఆలయాన్ని అక్కడ సోలమన్ రాజు నిర్మించాడని నమ్ముతారు. అయితే దీనికి పురావస్తు ఆధారాలు లేవు.
• ఓల్డ్ సిటీలో వెస్ట్రన్ వాల్ కూడా ఉంది. దీనిని మొదట రెండవ ఆలయంలో భాగంగా నిర్మించారు. ఈ ప్రదేశం యూదులకు పవిత్రమైనది.

• ముస్లింలకు, మక్కా, మదీనా తర్వాత జెరూసలేం మూడవ పవిత్ర నగరం.
• ముస్లింలకు మూడవ పవిత్ర స్థలం, అల్-అక్సా మసీదు, పాత నగరంలో ఉంది.
• మక్కా నుండి ‘రాత్రి ప్రయాణం’ సమయంలో మహ్మద్ ప్రవక్త ఈ ప్రాంతానికి వచ్చారని ముస్లింలు నమ్ముతారు.

• క్రైస్తవులకు, ఈ నగరం చర్చ్ ఆఫ్ ది హోలీ సెపల్చర్ ఉన్నందున వారికి కూడా ఇది ముఖ్యమైనది.
• ఇది క్రైస్తవ మతంలోని రెండు పవిత్ర స్థలాలను కలిగి ఉంది, యేసుక్రీస్తును సిలువ వేయబడిన ప్రదేశం.. అలాగే అతడి సమాధి స్థలం.
• టెంపుల్ మౌంట్ అని పిలవబడే హరామ్ అల్-షరీఫ్.. యూదులకు(Jewish ), ముస్లిం ప్రజలకు పవిత్ర స్థలం. ఇది పాతబస్తీలో ఉంది.
• ప్రస్తుత ప్రదేశంలో వెస్ట్రన్ వాల్, అల్ అక్సా మసీదు, డోమ్ ఆఫ్ ది రాక్, డోమ్ ఆఫ్ ది చైన్ ఉన్నాయి.
• ప్రస్తుతం, టెంపుల్ మౌంట్ ప్రాంతంలోని భద్రతను ఇజ్రాయెల్ నియంత్రిస్తుంది. సైట్‌ ను ఎవరు నియంత్రించాలనేది ఇజ్రాయిల్ ఆధీనంలో ఉంది. అయితే మతపరమైన అంశాలు
జోర్డానియన్ వక్ఫ్ ద్వారా నిర్వహించబడతాయి. గోపురం, అల్ అక్సా మసీదు (వివిధ కారణాల వల్ల యూదులచే గౌరవించబడే ప్రదేశాలు) వద్ద ముస్లింలు మాత్రమే ప్రార్థన చేయడానికి అనుమతి ఉంది. అయితే యూదులు పశ్చిమ గోడ వద్ద ప్రార్థన చేయవచ్చు.
• పవిత్ర స్థలాలు ఒకే చోట ఉన్నందున రెండు సమూహాల మధ్య శాంతి చర్చలకు జెరూసలేం ప్రధానమైనది.

అలాగే  న్యూస్ అప్డేట్స్  కోసం గూగుల్ న్యూస్ (Google News), తోపాటు  ట్విట్టర్ లో సంప్రదించవచ్చు.